Nasi przodkowie stosowali go do leczenia najczęściej pojawiających się chorób. Obecnie jego cudowne działanie lecznicze uważane jest za efekt placebo. […]
09.03.2020
Ale choć w Azji korzystano z niej co najmniej od XV wieku p.n.e., w kręgu cywilizacji zachodniej jest obecna zaledwie od kilkudziesięciu lat. Jako pierwsi jedli ją Chińczycy i to od tak dawna, że początki jej spożycia weszły do legend i mitów.
Co ciekawe, archeologia znów mity te potwierdza – na stanowiskach w Azji Centralnej pochodzących z paleolitu, a więc czasów kiedy nie jedzono soi, lecz proso, znalezione kości noszą ślady krzywicy, w późniejszych zaś, jest ich wyraźnie mniej. I nic w tym dziwnego. Soja to prawdziwa kopalnia białka i zdrowych kwasów tłuszczowych, przeciwdziała osteoporozie, niektórym nowotworom, łagodzi procesy starzenia, by wymienić tylko najważniejsze z mnóstwa innych zalet.
Z Chin, dzięki mnichom buddyjskim, soja przeprowadziła udaną inwazję na Japonię, a stamtąd już na praktycznie całą Azję. Jest tam do tego stopnia podstawą diety, że woreczek z soją stanowił żelazną rację żołnierzy japońskich podczas II wojny światowej. W Europie zdawano sobie sprawę z istnienia rośliny i jej znaczenia dla Azjatów od bardzo dawno. Pojawiały się nawet próby jej rozpowszechnienia. 11 maja 1911 roku we francuskim Etampes, grupa zapaleńców wydała nawet obiad, na którym wszystkie produkty zostały przygotowane właśnie na bazie soi.
Sprawa była podobno całkiem głośna i pisały o niej gazety – potraktowano to jednak jako nieszkodliwe dziwactwo kilku ekscentryków. Dlaczego więc ignorowano jej istnienie nawet wówczas, gdy w okresy katastrofalnego głodu powtarzały się tu co kilka lat, a już największy, w czasie I wojny światowej, miał zacząć się zaledwie trzy lata po tym obiedzie? Nie mamy pewnej odpowiedzi, wiemy jednak z pewnością, że kiedy już soja znalazła się w kręgu zainteresowania białego człowieka, stało się to przypadkiem.
Rzecz w tym, że soja ma nieocenione znaczenie nie tylko dla organizmu ludzkiego, ale też dla gleby. W Chinach fakt ten jest znany tak dobrze, że archaiczny ideogram oznaczający roślinę – su – badacze interpretują jako definicję rolnictwa. „Na dole widać rząd kresek, które oznaczają korzenie rośliny. Dlaczego je zaznaczano? Bo korzenie soi, tak samo jak wszystkich roślin strączkowych, mają tę właściwość, że regenerują ziemie. To prawdziwe gniazda nitrobakterii, toteż uprawa roli pozwala użyźnić ziemię, którą zubożyło łapczywe zboże, czy kukurydza: soja jest zielonym nawozem” – pisała Maguelonne Toussaint-Samat.
I właśnie z tego powodu soja po II wojnie światowej podbiła najpierw Amerykę, po niej zaś – Europę. I była to kariera w naprawdę amerykańskim stylu. Najpierw w stanach Środkowego Zachodu zaczęto praktykować siew soi na przemian z kukurydzą. Nawet jednak wówczas nie jedzono jej, lecz wykorzystywano jako nawóz. Następnie zorientowano się, że olej sojowy może z powodzeniem zastąpić inne – które do Stanów sprowadzano. Wkrótce uprawa soi rozeszła się na kilkadziesiąt dalszych stanów i USA z największego importera tłuszczów, wkrótce stały się największym na świecie eksporterem.
A kiedy w dodatku inżynierowie z zakładów Forda opracowali metodę produkcji masy plastycznej z wyciśniętych sojowych makuchów – roślina stała się prawdziwą gwiazdą amerykańskiego rolnictwa. Jej spożycie w formie innej niż olej, wciąż jednak było minimalne. W tej kwestii zmianę przyniosły czasy rewolucji hippisowskiej z poły lat 60. XX wieku, kiedy wraz z hasłami miłości i pokoju rozpowszechnił się wegetarianizm, a przy okazji zainteresowanie duchowością Wschodu. I choć ówcześni hippisi są już na mocno zaawansowanej emeryturze – soja z każdym pokoleniem przeżywa swoją drugą młodość. W tej czy innej formie, jest dziś najpowszechniej jedzoną rośliną na świecie.
Maguelonne Toussaint-Samat, Historia naturalna i moralna jedzenia, Warszawa 2015
J.G. Vaughan, C.A. Geissler, Rośliny jadalne, Warszawa 2001
Wojciech Lada
Nasi przodkowie stosowali go do leczenia najczęściej pojawiających się chorób. Obecnie jego cudowne działanie lecznicze uważane jest za efekt placebo. […]
W starożytności prostytucja nie była zajęciem uwłaczającym. Przeciwnie, oddawano się jej w świątyniach z błogosławieństwem lokalnych bogów, zwłaszcza zaś bogiń. […]
Astronom, fizyk, filozof i matematyk – odkrył prawo ruchu wahadła i swobodnego spadania ciał. Zbudował lunetę i zastosował ją do […]
Japoński pisarz i badacz, zajmujący się zagadnieniami struktury wody, który wielu przekonał, że ludzkie emocje, muzyka i słowa mają wpływ […]
Sól ma od pewnego czasu kiepską prasę. Wpływa na zwiększenie nadciśnienia tętniczego, niszczy wątrobę, a jakby tego było mało, w […]
Przemoc istniała od zawsze, ale wojny pojawiły się w konkretnym momencie historycznym. Jakieś 6 tysięcy lat temu, przywieźli je ze […]
Pierwsze koło wynaleziono na terenie Polski. Używano go w każdym razie z całą pewnością 5500 lat temu nieopodal Krakowa. Bronocice […]
Używali wyłącznie drewna, kości i kamienia, ale potrafili wykonywać nawet operację trepanacji czaszki. A rolnictwo uprawiali tak sprawne i intensywnie, […]